دانش صادر کنیم

صادرات محصولات با فناوري بالا و صادرات نرم افزار در سال 1393 به ترتیب حدود 360 میلیون دلار (يعني كمتر از 4 درصد از كل صادرات تولیدي) و 200 میلیون دلار برآورد شده است. همچنین صادرات خدمات فني و مهندسي در سال 1395 حدود 2200 میلیون دلار برآورد شده است.

 دانش و فناوری چقدر در ایران مهم است و چقدر از سهم صادرات کشور را به خود اختصاص می دهد؟ بیشتر توجه ها همیشه به صنعت های سفت و سختی مانند نفت، خودرو و محصولاتی از این قبیل بوده است؛ اما جای دانش در صادرات و درآمدهای صادراتی کجای اقتصاد ایران قرار دارد؟

مرکز پژوهش های مجلس گزارشی درباره «برآوري از سهم دانش و فناوري در صادرات كشور» منتشر کرده است. در این گزارش نوشته شده است:  «سهم دانش در صادرات كشور به عنوان يکي از معیارهاي تحقق اقتصاد مقاومتي مطرح مي شود كه مقدار آن را مي توان با شاخص هاي استاندارد و مرسوم «صادرات محصولات فناوری های پیشرفته» و «صادرات خدمات فنی و مهندسی» برآورد کرد.»

صادرات محصولات با فناوري بالا و صادرات نرم افزار در سال 1393 به ترتیب حدود 360 میلیون دلار (يعني كمتر از 4 درصد از كل صادرات تولیدي) و 200 میلیون دلار برآورد شده است. همچنین صادرات خدمات فني و مهندسي در سال 1395 حدود 2200 میلیون دلار برآورد شده است. اين درحالي است كه اقتصادهاي درحال توسعه اي نظیر برزيل، مالزي، چین و هند همپاي كشورهاي تازه صنعتي شده نظیر كره و كشورهاي توسعه يافته اي نظیر ژاپن حجم صادرات فناوري هاي پیشرفته خود را طي دو دهه گذشته به طور مستمر افزايش داده اند. در سال 2015، صادرات فناوري هاي پیشرفته چین 25.8 درصد، مالزی 42.8 درصد و کره 26.8 درصد از کل صادرات تولیدی آنها بوده است. بنابراین، اهتمام جدی سیاستگذاران به ارتقای صادرات فناوری های پیشرفته از طریق رفع موانع اقتصادی کلان نظیر ثبات و سرکوب نرخ ارز، رفع موانع ساختاری، ایجاد زیرساخت های قانونی مورد نیاز، تدوين بسته هاي سیاستي مناسب براي حمايت از صادرات خدمات فني و مهندسي و تعیین متولي واحد براي اندازه گیري و گزارش دهي شاخص هاي برآورد سهم دانش در صادرات، براي نقش آفريني جدي اين دسته از صادرات غیرنفتي در اقتصاد كشور ضروري است.

آمارها نشان مي دهند كه اقتصادهاي درحال توسعه اي نظیر برزيل، مالزي، چین و هند همپاي كشورهاي تازه صنعتي شده نظیر كره و كشورهاي توسعه يافته اي نظیر ژاپن حجم صادرات فناوري هاي پیشرفته خود را طي دو دهه گذشته به طور مستمر افزايش داده اند. البته که در این دوره ایران هم رشد هایی در این زمینه داشته است، اما هنوز هم فاصله زیادی با این گروه از کشورها دارد.

آنطور که مرکز پژوهش های مجلس گزارش داده است: نوسانات شديد قیمت نفت در سال هاي اخیر، جايگزين شدن منابع انرژي و بي ثباتي سیاسي در عرصه بین المللي كه چالش هايي نظیر تحريم ها را براي كشور ايجاد مي كند، لزوم توجه به افزايش صادرات غیرنفتي را بیش از پیش آشکار مي سازد.

به هرحال قیمت نفت در چند سال گذشته به شدت کاهش پیدا کرد و بودجه کشور با مشکلات عدیده ای مواجه شد. بنابراین برای جایگزین کردن نفت باید به دیگر بخش های سودآور اقتصاد توجه کرد. به همین دلیل هم مرکز پژوهش های مجلس می گوید صادرات فناوري هاي پیشرفته و كالاها و خدمات دانش بنیان به واسطه ارزش بالا، ايجاد ثبات و اقتدار سیاسي و وابستگي در كشور مقصد، نسبت به ساير صادرات تولیدي اهمیت بیشتري دارند.

این گزارش ادامه می دهد: همچنین با توجه به ارزش اقتصادي بالاي اين تولیدات در مقايسه با مواد خام يا تولیدات با فناوري هاي سطح پايین و متوسط، توسعه صادرات كالاها و خدمات دانش بنیان مي تواند تأثیر شگرفي بر توسعه و رفاه اقتصادي و اقتدار سیاسي كشور در عرصه بین المللي داشته باشد. حال آنکه در كشور ما به دلايل متعدد صادرات فناوري هاي پیشرفته و خدمات فني و مهندسي كمتر مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفته است.