استارت‌آپ‌ها را می‌توان معجزه اقتصاد نوین دانست. کسب و کارهایی که ابتدا قرار بود منبعی کوچک برای امرار معاش صاحبان‌شان باشند، اما با چنان استقبال و موفقیتی مواجه شدند که سهمی از تولید ناخالص داخلی را هم به خود اختصاص دادند.
موفقیت استارت‌آپ‌ها فارغ از موقعیت مکانی آنان است، چرا که به مدد استفاده از فناوری و قرار گرفتن بر بستر شبکه اینترنت می‌توانند فارغ از مکان استقرار به ارتباط با مشتری و ارائه خدمات و محصولات خود بپردازند. همین امر در کنار خلاقیت و نوآوری آنان در ارائه خدمت و محصول سبب شده تا به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات استارت‌آپ‌ها به امیدی برای توسعه صادرات تبدیل شوند.
موفقیت استارت‌آپ‌های داخلی در کسب درآمد و اشتغالزایی به میزانی رسیده که همه حالا نه به عنوان کسب وکارهایی برای رونق بازار داخلی، بلکه به عنوان امیدهای توسعه صادرات به آنها نگاه می‌کنند. تاکنون بارها وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به لزوم تمرکز استارت‌آپ‌ها و به ویژه بازی‌سازان بر بازارهای صادراتی تاکید کرده و گفته باید با حمایت از آنان راه را برای افزایش صادرات محصولات و خدمات این دسته از کسب و کارهای نوپا فراهم کنیم.
در ادامه این نگاه‌های مثبت محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در بازدید از بیست و سومین نمایشگاه الکامپ به تاثیرگذاری استارت‌آپ‌ها در رونق اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: امروزه با روش‌های سنتی نمی‌توانیم جایگاه والایی در صادرات داشته باشیم، اما استارت‌آپ‌ها می‌توانند از خلاقیت و نوآوری خود برای تحقق این امر استفاده کنند. به همین دلیل هم برای توسعه صادرات دست نیاز به سوی استارت‌آپ‌ها دراز می‌کنیم. وی همچنین یکی از مزیت‌های مهم شرکت‌های استارت‌آپی را نوآوری و خلاقیت اعلام و اظهار کرد که کشور به شدت به این مقوله نیاز دارد.
تشویق‌های ۱۲۰ میلیارد تومانی
البته دولت پیش از این هم گوشه چشمی به استارت‌آپ‌ها و اثرگذاری بالای این دسته از مشاغل در افزایش اقتصاد ناخالص ملی داشت. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های توجه دولت به رشد استارت‌آپ‌ها در نظر گرفتن تسهیلات و اعتبار ۱۲۰ میلیارد تومانی به عنوان جایزه صادراتی در بخش‌های غیرنفتی با اولویت صادرات دانش‌بنیان از محل اعتبارات ردیف‌های متفرقه در بخش هزینه‌ای در بودجه ۹۶ است. دولت امیدوار است به این ترتیب و با پرداخت تسهیلات بتواند هم به رشد استارت‌آپ‌ها کمک کند و هم فارغ از زمینه فعالیت آنان یا حجم شرکت‌های دانش‌بنیان، راهی برای تشویق آنان در مسیر ورود به بازارهای صادراتی باز کند. اما در این میان یک حقیقت نادیده گرفته شده و آن اینکه بخش بزرگی از بدنه استارت‌آپی کشور را دانش‌بنیان‌ها تشکیل نمی‌دهند. استارت‌آپ‌ها به کسب و کارهای نوپایی گفته می‌شود که بر پایه خلاقیت نیروی انسانی، با حداقل سرمایه و برای برطرف کردن یکی از نیازهای جامعه یا پاسخ به یک نیاز جدید شکل می‌گیرد. در مقابل دانش‌بنیان‌ها شرکت یا موسسه‌های خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش‌افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شود. بر همین اساس هم نمی‌توان با پرداخت تسهیلات مشابه از آنان انتظار یک میزان مشخص بازدهی را داشت. برخلاف دانش‌بنیان‌ها که با کمک تسهیلات دولتی فرصت رشد را یافته‌اند، بیشتر استارت‌آپ‌ها روی پاهای خود ایستاده‌اند و با سرمایه خصوصی وارد بازار رقابت شده‌اند. البته استارت‌آپ‌ها هم در صورت گذر از هفت خان مشکلات و رسیدن به مرحله ثبات و رشد، فرصت تبدیل شدن به دانش‌بنیان و بهره‌مندی از مزایای آنان را دارند اما تا رسیدن به آن مرحله همچنان با کمک سرمایه‌گذار خصوصی به فعالیت و کسب درآمد می‌پردازند.
سنگ‌ها را از پیش پا برداریم
افشین کلاهی، نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای نوین و دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران درباره وضعیت کسب و کارهای نوپا و چگونگی حمایت از آنان به «گسترش تجارت» می‌گوید: چندسالی است که گستره فعالیت دانش‌بنیان‌ها افزایش یافته است. این دسته از شرکت‌ها به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات توانسته‌اند خودنمایی کنند و به موفقیت‌های اقتصادی زیادی نیز در بازارهای داخلی دست یابند. با این حال برای آنکه شاهد رشد کسب و کارهای نوپا و توسعه آنان تا مرز صادرات باشیم باید در وهله نخست چالش‌های موجود را از پیش پای آنان برداریم. وی در تشریح چالش‌های پیش پای دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها می‌افزاید: مشکل دریافت مجوز، یکی از دغدغه‌هایی است که بسیاری از فعالان را به خود مشغول کرده است. تعداد مجوزهایی که یک استارت‌آپ در مرحله بلوغ یا دانش‌بنیان باید از سوی نهادها و سازمان‌های مرتبط دریافت کنند به اندازه‌ای زیاد است که باعث سردرگمی فعالان می‌شود. در طرف دیگر ماجرا هم می‌بینیم که آن دسته از شرکت‌هایی که موفق به دریافت مجوزهای رنگارنگ شده‌اند و در درآمدهای اقتصادی کشور نقشی به خود اختصاص داده‌اند، باز هم با چالش‌هایی مانند مقاومت بازار سنتی و انحصار برخی از بخش‌های رقابتی روبه‌رو هستند.
وی در پایان سخنان خود راه‌حل رفع مشکلات را در دست دولت می‌داند و می‌گوید: دولت می‌تواند علاوه بر تسهیلات مالی در حل مشکلات حضور در بازار نیز موثر باشد و تنش‌های میان بخش سنتی و استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها را از میان بردارد. به این ترتیب پس از حل مشکلات بازار داخلی می‌توان امید به توسعه صادرات و افزایش درآمدهای ارزی از طریق استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها داشت.
برنامه‌ریزی برای صادرات
ورود به بازارهای صادراتی در بخش استارت‌آپ و دانش‌بنیان پیش از هرچیز نیازمند عبور از فاز رونق بازار داخلی است. فازی که هنوز ما در ابتدایش قرار داریم و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت همین حالا وارد عرصه رقابت با رقیبان خارجی شویم. با این حال برنامه‌ریزی برای افزایش فعالیت در چشم‌انداز کسب و کارهای دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های موفق آغاز شده است.
رضا عباسی، یکی از کارشناسان حوزه استارت‌آپ که خود از فعالان این حوزه نیز به شمار می‌آید، درباره فعالیت اقتصادی این دسته از کسب و کارها به «گسترش تجارت» می‌گوید: این روزها با افزایش پذیرش استارت‌آپ‌ها از سوی جامعه و کمرنگ‌تر شدن مقاومت‌های بازار سنتی، بازار فروش محصولات و خدمات استارت‌آپی نیز گسترده‌تر از پیش شده و ما شاهد رشد درآمدهای اقتصادی در این بخش هستیم. همین امر هم سبب شده تا شاهد رشد تعداد استارت‌آپ‌های فعال در بازار داخلی باشیم. وی در ادامه سخنان خود رشد در بازار داخلی را زمینه توسعه صادرات دانش‌بنیان‌ها می‌داند و می‌افزاید: با افزایش استقبال از سوی جامعه مخاطبان و افزایش فروش دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها، وقت آن رسیده که این دسته از کسب و کارها تمرکز بر بازارهای خارجی به کمک صادرات را آغاز کنند.
بر همین اساس هم می‌بینیم که بسیاری از شرکت‌های استارت‌آپی و دانش‌بنیان در چشم‌انداز یک‌ساله خود ورود به بازار صادراتی منطقه یا قاره‌های دیگر را آغاز کرده‌اند. این موضوع یعنی تا یک سال دیگر می‌توانیم شاهد افزایش درآمدهای اقتصادی باشیم. البته نباید فراموش کرد که الفبای رقابت در بازارهای خارجی متفاوت از بازار داخلی است و باید با تحقیق بر نیازها و سلیقه مخاطبان خارجی به تولید محصول یا طراحی خدمت پرداخت.
