چرا کسب‌وکارهایی که مسئولیت عمده‌شان در قبال سهام‌داران است باید به موضوع تغییرات آب و هوایی اهمیت بدهد؟
قبل‌تر، هشدارهایی که در خصوص وضعیت محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوا داده می‌شد در دایره دوستداران محیط زیست و متخصصان این حوزه محدود می‌شد و هرازگاهی در گوشه و کنار از میان اخبار رسانه‌ها سر درمی‌آورد. حالا چند سالی است که بحث تغییرات آب و هوایی جای خودش را در میان خبرهای روز و تصمیمات رهبران جهان باز کرده است؛ دیگر جای کتمان نیست، از کنار هشدارها نمی‌توان گذشت. بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد پس از اجلاس سال 2015 در خصوص تغییرات اقلیمی در پیامی نوشت: «توافق معنادار اقلیمی در پاریس، امروز و فردای بهتری ایجاد و به خاتمه فقر کمک می‌کند. هوایمان را پاک و از اقیانوس‌هایمان حفاظت کنیم. سلامت عمومی را بهبود بخشیم. مشاغل جدید ایجاد کنیم و ابتکارات سبز ارائه دهیم. این توافق پیشرفت به سوی آرمان‌های توسعه پایدار را سرعت می‌بخشد. به این دلیل این‌جانب عمیقا به تغییرات اقلیمی اهمیت می‌دهم. پیام این‌جانب به رهبران جهان روشن است: موفقیت در پاریس به شما بستگی دارد. حال زمان برای حس مشترک، مصالحه، و اجماع فرارسیده است. زمان آن است تا فراتر از افق‌های ملی بنگریم و به منافع مشترک اولویت دهیم. مردم جهان و نسل‌های آتی روی نگرش و شجاعت شما برای استفاده از این لحظه تاریخی حساب می‌کنند.» اما آنچه از زبان او و بسیاری از دوستداران محیط زیست و دل‌نگران‌های آینده بشریت نقل می‌شود بیشتر برای کسانی موثر است که از پیش دغدغه تغییرات اقلیمی و حفاظت از کره زمین را دارند. برای قانع کردن کسانی که اتفاقا نقشی تعیین‌کننده در تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین دارند باید از طریق دیگری وارد شد. برای صنعتگران، سرمایه‌داران و صاحبان شرکتهای بزرگ و کوچک باید این بحث را از دید اقتصادی و کسب‌وکار باز کرد. شاید برای همین بود که بانک جهانی هم وارد عمل شد و در خصوص این موضوع با زبانی دیگر حرف زد. بانک جهانی در گزارشی به بررسی نقش بخش خصوصی در مواجهه با تغییرات اقلیمی پرداخته است و به فرصت‌هایی اشاره کرده که در این حوزه وجود دارد. این مطلب ترجمه بخش‌هایی از این گزارش است.
سال 2015 رهبران سیاسی جهان در جلسه کنوانسیون تغییرات اقلیمی که در پاریس برگزار شد گرد هم آمدند و برای جلوگیری از رشد گرمایش جهانی یک نکته مسلم مورد توجه قرار گرفت: بخش خصوصی با نفوذ مالی و میلی که به ورود در حوزه نوآوری دارد باید نقش اصلی را برای رسیدن به یک آینده سبز بازی کند. حضور بخش خصوصی در بیست و یکمین کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل بیش از هر زمان دیگری محسوس بود. مدیران اجرایی از حوزه‌های صنعتی مانند سیمان گرفته تا حوزه تکنولوژی قدم پیش گذاشتند تا در مورد اقداماتشان در حوزه کاهش تولید کربن و استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر صحبت کنند. موسسات مالی بین‌المللی متعهد شدند که در طول 15 سال آینده صدها میلیارد دلار بر روی انرژی پاک و بهره‌وری انرژی سرمایه‌گذاری کنند.
اما نتیجه توافقات این کنفرانس هرچه که باشد باید در نظر داشت که مبارزه با تغییرات اقلیمی ارزان نخواهد بود. کشورهای در حال توسعه ظرف چهل سال آینده رقمی معادل سالانه 100 میلیارد دلار برای مقابله با تاثیرات تغییرات آب و هوایی نیاز دارند. این بار سنگین را دولتها نمی‌توانند به تنهایی از زمین بردارند و مسلما نیازمند مشارکت و یاری بخش خصوصی خواهند بود.
اما چرا کسب‌وکارهایی که مسئولیت عمده‌شان در قبال سهام‌داران است باید به موضوع تغییرات آب و هوایی اهمیت بدهد؟ پاسخ ساده است. نتیجه مطالعات هر روز بیشتر و بیشتر به این موضوع می‌رسند که تغییرات اقلیمی بر روی سود شرکت‌ها در سراسر جهان تاثیر خواهند گذاشت. اگر دمای جهانی هوا تا سال 2100 چهار درجه افزایش پیدا کند (یعنی روندی که هم‌اکنون آغاز شده است) ممکن است منجر به خشک‌سالی، سیل و طوفان‌های سهمگین و در نتیجه زمینه‌ساز آشوب اقتصادی شود و کسب‌وکارهای کوچک و هلدینگ‌های بزرگ بین‌المللی را به یک اندازه زیر و زبر کند.
سرمایه‌گذاران هم در برابر این آشوب در امان نخواهند ماند. نتیجه مطالعه‌ای که در دانشگاه کمبریج انجام شد نشان می‌دهد که بر اثر عوارض و ترس ناشی از تغییرات اقلیمی، ارزش جهانی سهام می‌تواند تا 45 درصد کاهش پیدا کند. برخی از شرکت‌ها تا همین جای کار هم اثرات این تغییرات را احساس کرده‌اند مانند شرکت یونیلور (شرکت چندملیتی تولیدکننده محصولات غذایی، آشامیدنی و بهداشتی) که در سال 2014 به رقم 52 میلیارد دلار فروش رسیده بود و یک سال بعد مدیر شرکت اعلام کرد که فجایع طبیعی حاصل از تغییرات اقلیمی حدود 330 میلیون دلار به یونیلور خسارت زده است. احتمالا توضیح کلیت ماجرا از زبان مدیر اجرایی شرکت آوری دنیسون ارتباط تغییرات اقلیمی و تجارت را روشن‌تر می‌کند: «تغییرات آب و هوا زنجیره مواد اولیه ما را دچار خلل می‌کند، بر روی کسب‌وکار مشتری‌های ما و همچنین جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم اثر می‌گذارد، شرکت در مبارزه با تغییرات اقلیمی یک استراتژی هوشمندانه است.»
فرصت‌ها را کجا می‌توان یافت؟
لازم نیست از غول‌های حوزه تکنولوژی باشید تا فناوری‌های سازگار با محیط زیست را در نظر بگیرید. یک نمونه‌اش شرکت عرب پرینتیگ پرس است که 130 کارمند دارد و یکی از نخستین شرکتهای کوچکی است که دارد تبدیل به شرکت سبز می‌شود. این کمپانی واقع در بیروت چند سال پیش پنل‌های خورشیدی را در دفتر مرکزی خود نصب کرد و وابستگی‌اش را به نفت گران‌قیمت کاهش داد.
مثل هر نیروی مخرب دیگری، تغییرات اقلیمی هم برای شرکت‌هایی که آمادگی نوآوری دارند، موقعیت‌هایی را خلق کرده است. به عنوان مثال موسسه مالی بین‌المللی (IFC) به این نتیجه رسید که اروپای شرقی، آسیای مرکزی، خاورمیانه و افریقای شمالی می‌توانند تا سال 2030 در حوزه‌های مربوط به تغییرات اقلیمی تا عدد یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری کنند.
به صورت جهانی در حال حاضر یکی از حوزه‌های آماده برای رشد، حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر است. کشورهای مختلف از هندوراس گرفته تا هند، اهداف بلندپروازانه‌ای را برای استفاده از انرژی باد، خورشید و برق تعیین کرده‌اند و برای رسیدن به آنها به کمک بخش خصوصی نیاز دارند. عطش جهانی برای انرژی پاک تا چه اندازه است؟ حتی عربستان، دارنده یکی از بزرگ‌ترین منابع نفتی جهان هم به دنبال این است که بخش عمده‌ای از برق خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای تامین کند.
انرژی‌های تجدیدپذیر تنها بخش در حال رشد مربوط به تغییرات اقلیمی نیست. شرکت‌ها می‌توانند به حوزه ساخت و ساز سازگار با محیط زیست و آماده کردن شهرها برای تغییرات آب‌وهوایی نیز وارد شوند. تا سال 2030 بیش از 6 میلیارد نفر ساکن مناطق شهری می‌شوند که به خدمات‌رسانی در حوزه زیرساخت‌ها مانند آب و بهداشت نیاز خواهند داشت. انتظار می‌رود که تا سال 2030، 400 میلیون خانه ساخته شود، فرصتی بالقوه برای شرکتهای ساختمانی که می‌توانند فناوری‌های سبز را در ساخت‌وسازهایشان وارد کنند.
در حوزه راهکارهای مالی هم فرصت‌های بسیاری وجود دارد. حوزه وسیعی که هم از طریق واگذاری اوراق قرضه دولتی و موسسات بین‌المللی می‌تواند پوشش داده شود و هم از طریق اعطای وام‌های خرد به کارآفرینان. تا سال 2030 دریافت‌کنندگان این وام‌ها باید دست‌کم سالانه 700 میلیارد دلار در حوزه زیرساخت، انرژی پاک، بهره‌وری انرژی و ساخت‌وساز سبز سرمایه‌گذاری کنند. یکی از وام‌دهندگانی که در این حوزه فعالیت دارد در افریقای جنوبی است. بانک ساسفین صندوقی برای ارائه وام بیشتر به پروژه‌هایی تاسیس کرده است که به کسب‌وکارهای کوچک در این کشور کمک می‌کنند تا سازوکارهای بهره‌وری انرژی را بیشتر به کار گیرند.
کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس موضوع تغییرات آب‌وهوایی را تبدیل به یک دغدغه کرد. حالا مشخص است که ابن بحران تهدیدی بنیادین برای توسعه اقتصادی است و اگر به حال خود رها شود ممکن است تا سال 2030 حدود 100 میلیون نفر را به دام فقر بیندازد. این اتفاق همه دستاوردهای چشم‌گیر 15 سال گذشته جهان را در راه مبارزه با فقر بی‌اثر می‌کند.
سیاست‌های حمایتی الزامی هستند
بخش خصوصی می‌تواند به زمین کمک کند که از آن سرنوشت ناخوشایند رها شود. اما در بسیاری از بخش‌های دنیای در حال توسعه، فساد و سرکوب‌های بیش از اندازه در حوزه سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و سایر پروژه‌های سازگار با اقلیم وجود دارد. در همین حال یارانه‌های دولتی برای استفاده از سوخت‌های فسیلی، قیمت این نوع سوخت را به صورت مصنوعی پایین نگه می‌دارد و همین موضوع سبب می‌شود که رقابت در این بازار برای انرژی‌های تجدیدپذیر سخت شود.
دولتها باید این دشواری‌ها را کنار بزنند و این بار را از روی دوش بخش خصوصی بردارند و فضایی را برای این دسته از شرکت‌ها ایجاد کنند که تلاش کردن آنها بی‌ثمر نباشد و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی پاک به لحاظ اقتصادی منطقی باشد. بخش خصوصی باید برای به کرسی نشاندن حرفش و انجام این اصلاحات به صورت فعال وارد بازی شود. اگر این اصلاحات انجام شوند درها به روی حوزه‌ای گشوده می‌شود که ارزش میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد. وقتش رسیده است که بخش خصوصی از این فرصت استفاده کند و استراتژی کسب‌وکار خود را بر مبنای آینده‌ای بدون کربن تعریف کند.
