جان کم‌رمق استارت‌آپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در چنگ فیلترینگ
افشین کلاهی/آینده نگر
دولت و به طور مشخص وزارت ارتباطات، نگاه مثبتی به استارت‌آپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دارد. از این حوزه حمایت کرده و بسترسازی‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یی انجام داده است. اما در بخش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دیگر دولت و دیگر نهادها، نگاه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی منفی زیادی نیز وجود دارد. به خصوص در سطح مدیران میانی، مخالفت و کارشکنی زیاد دیده می‌شود در صورتی که عالی‌ترین مقامات، خوش‌بین هستند.
برای مخالفان استارت‌آپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، دو نگرانی وجود دارد؛ یکی اینکه فضای سایبری در کشور ما امنیتی به حساب می‌آید. نهادهای امنیتی نگران‌اند که از این فضاها برای مسائل سوءاستفاده شود. نگرانی دیگری هم در بازار سنتی وجود دارد. ساختارهای سنتی اقتصادی کشور نگران‌اند که استارت‌آپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به عنوان رقیب بازار کسب و کار را تهدید می‌کنند. این نگرانی‌ها، در تصمیم‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دفعتی اثرگذار هستند.
از طرف دیگر، چند سال پیش و در ابتدای فعالیت استارت‌آپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، گفته می‌شد چون که ایده‌ها و روش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کاری این کسب و کارها از خارج می‌آید، به عنوان تهدید و نفوذ مطرح هستند.
اما راه‌حل تمام این نگرانی‌ها، فیلترینگ و جلوگیری از فعالیت نیست. هر کار کنیم، تکنولوژی راه خودش را باز می‌کند. نهادها و سازمان‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کشور به جای محدود کردن و مقابله کردن، خودشان هم باید روش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یشان را به‌روز کنند و در فرصت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این فضا شریک شوند.
به هر حال راه‌اندازی استارت‌آپ از مبنا دچار تهدید است. حوزه شکننده‌ای را در نظر بگیرید که از هر 10 شرکت 8 مورد از بین می‌روند؛ در این شرایط ما هم از نظر نظامی و امنیتی فضا را سخت و فیلتر می‌کنیم. دیگر چه رمقی برای فعالیت باقی می‌ماند؟ فکر می‌کنم با وجود این مشکلات، مسائل سرمایه‌گذاری، بیمه، مالیات و… کسانی که موفق می‌شوند، کسب و کارشان شبیه به معجزه شده است.
استارت‌آپ و کسب و کارهای دانش‌بنیان، راه ناگزیر ما در حل بیکاری است. چاره دیگری نداریم. می‌بینید در حوزه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یی که سرمایه‌گذاری سنگین لازم دارد، نمی‌توانیم وارد شویم. در حوزه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سنتی هم جذب نیروی کار وجود ندارد. صنایع ما در رکود هستند. خود دولت برنامه‌ریزی کرده که سالی 200 هزار شغل در حوزه ICTS ایجاد کند. به خاطر اینکه جای دیگری برای کار ندارد. اما در بخش ICTS فشارهای زیادی وجود دارد. شرکت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این حوزه توانایی تحول‌آفرینی را در بازار کار کشور دارند، به شرط آنکه بستر برایشان فراهم باشد. قوانین دست و پاگیر برداشته شود و نیاز به مجوزهای مختلف و موازی نباشد و هر وزارت‌خانه‌ای ادعای خودش را نداشته باشد. طی سه، چهار سال اخیر، تنها اتفاقی که افتاد این بود که محدودیت پهنای باند برداشته شد و به خاطر همین سرعت افزایش یافت. بر اثر این افزایش سرعت، شرکت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زیادی به وجود آمدند و رشد کردند. این نشان می‌دهد دولت لازم نیست هیچ کار خاصی بکند، فقط بسترسازی کند. متاسفانه دولتی‌ها مسائل را پیچیده می‌کنند. کارآفرینی تعریف مشخص در دنیا دارد و اکوسیستم مشخص در همه دنیا دارد. برای اینکه کارآفرینی بیاید و اشتغال ایجاد شود، نیاز است اکوسیستمی را فراهم کنید. آموزش، فناوری و… اگر این چند مولفه بدیهی را فراهم کنید، به دنبال آن، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی هم می‌آید.
البته دولت طرح‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یی را با تسهیلات حمایتی ایجاد کرده است. این تسهیلات، تاثیرگذار است ولی من اعتقادی به حمایت مالی ندارم. بررسی‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ما نشان می‌دهد شرکت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نوپایی که حمایت مالی دریافت می‌کنند، از منابعشان درست استفاده نمی‌کنند و چندان هم موفق نمی‌شوند. برای موفق شدن، باید قواعد بازار را خوب فراگرفت. یک شرکت ایده و محصول دارد، و زمانی موفق می‌شود که آن را به بازار برساند. اگر تمرکز را به جای دوندگی در راهروها برای دریافت وام، بر خلق بازار بگذاریم، قطعا موفق‌تر هستیم. شرکت‌ها باید عوامل موثر در بازار رقابتی را شناسایی و روی آن کار کنند، دولت هم اگر عوامل موثر در اکوسیستم کارآفرینی را بهبود دهد، این شرکت‌ها هیچ نیازی به حمایت مالی ندارند.
